თამაშები, რომელთაც ვთამაშობთ (ბოლოთქმა)

ბოლოს მინდა შევაჯამო თამაშების თემა. მახსოვს როგორ ვკიკთხულობდით ბერნის “თამაშებს” მე და ჩემი მეგობარი. მაშინ მან მითხრა რომ დიდი სურვილი აქვს ამოხიოს წიგნის ფურცლები და ჭიკარტებით მიაკრას კედლებზე თავისთან სახლში. რათგან თითქმის ყველა ტამაშში იცნო ან საკუთარიო თავი ან თავისი ოჯახის რომელიმე წევრი. ამავე დროს ის ძალზე დათრგუნული დაარჩა, რათგან ვერ ხედავდა გამოსავალს. ყველაფერი ეს მშვენიერია და შესანიშნავი, მაგრამ რა გავაკეთოთ იმისათვის რომ ამ თამაშებს დავაღწიოთ თავი? ეს კითხვა შეაძლოა ბლოგის მკითხველსაც გაუჩნდეს. მართლაც თავის წიგნში “თამაშები, რომელთაც ადამიანები თამაშობენ” ერიკ ბერნი მხოლოდ ამ თამაშთა აღწერას და ანალიზს იძლევა, მაგრამ გადაწყვეტის გზა არ ჩანს. უკეთეს შემთხვევაში მოცემულია ანტითეზისი, რომელიც ხშირად პრაქტიკულ დონეზე სახიფათოა ხოლმე, რათგან კონფლიქტამდე და ურთიერთობის დასრულებამდე შეიძლებგა მიგვიყვანოს. ასეთ შემთხვევაში მხარეეები ვეღარ ღებულობერნ იმ ჯილდოებს, რომლებიც თამაშს მოაქქვს.

იმისათვის რომ გავერკვეთ რა შეიძლება მოვიმოქმედოთ კიდევ ერთხელ ვთქვათ რას წარმოადგჰენს თამაში. ერიკ ბერნის მიხედვით თამაში ესაა ურთიერთობა, რომელიც აგებულია სტერეოტიპულ ქმედებათა (სვლათა) თანმიმდევრობაზე. თვითოეულ მონაწილეს აქვს თავისი როლი და სცენარი რომლითაც ის თამაშობს. როლის შეუსრულებლობის შემთხვევაში ის ვარდება თამაშიდან. ძალიან რომ არ გაგვიგრძელდეს და არ გავართულოთ, მოდით მარტივი კითხვა დავსვათ – ვინ არიან ადამიანები, რომლებიც თამაშებს თამაშობენ? – და აქვე გავცეთ ასევე მარტივი  პასუხი: ეს არიან ადამიანები რომლებიც წარსულში “გაიჭედნენ” და მომავლის ეშინიათ. ეს არიან ადამიანერბი, რომლებსაც აქვთ ტკივილი და ამ ტკივილს ვერაფერს უშვრებიან, ვერ ინელებენ. სწორედ ეს მტკივნეული განცდა უდევს საფუძვლად ნებისმიერ თამაშს: იქნება ეს აღიარების, სითბოს, სექსუალური, თუ სიყვარულისს მოთხოვნილება, არასრულფასოვნების კომპლექსი თუ დაქვეითებული თვითშეფასება, უმწეობის განცდა თუ პირიქით, ყოვლისშემძლეობისა. ასეთ დროს ეს ადამიანები (რომლებიც თამასშებს თამაშობენ) იმეორებენ ტრანსაქციათა (გარკვეული ფარული მესიჯების გაცვლა ურთიერთობის პროპცესში) მოცემულ თანმიმდევრობას, რის მეშვეობითაც ცდილობენ თითქოს გათავისუფლდნენ ამ მტკივნერული განცდისგან, მისი კომპენსირება მოახდინონ (მაგალითად არასრულფასოვნების კომპლექსის), მოინელონ იგი, მაგრამ ვერცერთს ვერ ახერხებენ და იციკლებიან ერთსა და იმავეზე.

მაშ, რა უნდა ვქნათ იმისათვის რომ გავთავისუფკლდეთ ამ, მართლაც რომ მოჯადოებული, წრისგან? ამისათვის, პირველ რიგში უნდა გავერკვეთ და გავაცნობიეროთ, თუ რომელ თამაშს ვთამაშობთ და რას ვღებყულობთ ამით. შემდეგ უნდა გადმოვინაცვლოდ წარსულიდან აწმყოში, აღარ ვიფიქროთ თუ რა იქნება მომავალში. ერთი წუთით შევჩერდეთ და ჩავიძიროთ კონკრეტულად ამ მომენტში, კონკრეტულად ამ წამში და დავსვათ საკუთარ თავს ერთი უბრალო შეკითხვა: “ეს მართლაც ისაა რაც შენ გინდა? ეს მართლაც ისაა რისუი მიღწევასაც ცდილობ?” როგორც წესი პასუხი უარყოფითია ხოლმე. ამის შემდეგ კი მნიშვნელოვანია განვსაზღვროთ სინამდვილეში რისი მიღწევა გვინდა? როდესაც ყოველივე ამას მოვახერხებთ ყველაფერი გაცილებით ადვილდება. უბრალოდ უნდა დავიწეყოთ ჩვენი გრძნობწების გამოხატვა აქ და ამჟამად, ამ კონკრეტულ მომენტში, იმის და მიუხედავად რა იყო წარსულში ან რა იქნება მომავალში. ვიყოთ სპონტანურები, და ისეთები როგორებიც ვართ სინამდვილეში და არა ისეთები როგორებიც უნდა, ვთქვათ დედას, რომ ვიყოთ. შედეგად კი პირდაპირ და გულწრფელ ურთიერთობას მივიღებთ.

ბოლოს კი მინდა ორიოდე სიტყვა ვთქვა ქალის და მამაკაცის ურთიერთობაზეც. არსებობს ძალიან ბევრი რჩევა და რეცეპტი, თუ როგორი უნდა იყოს კაცი, როგორი უნდა იყოს ქალი, როგორი უნდა იყოს მათ შორის ურთიერთობა და ა.შ. მაგრამ ეს უხშირეს შემთხვევაში სტერეოტიპებია ხოლმე. ყველას თავისი იდეალი აქვს და ყველას თავისი ბედნიერების ინდივიდუალური რეცეპტი. მაგრამ მინდა თქვენი ყურადღება ერთ ამგვარ მითზე გავამახვილო და მასზე დაყრდნობით ავხსნა თუ მაინც როგორი უნდა იყოს ნამდვუილი კაცი ან ნამდვილი ქალი და ამჯერად ყოველგვარი სტერეოტიპების გარეშე. მითი კი შემდეგში მდგომარეობს: “კაცები არ ტირიან, ხოლო ქალები სუსტი არსებები არიან.” სინამსდვილეში, ალბათ დამეთანხმებით, ეს პოსტულატი სრულებით არ შეესაბამება სიმართლეს. რათქმაუნდა შეიძლება იყოს კაცი, რომელსაც არასდროს უტირია და ქალი რომელიც აბსოლუტურად უსუსურია. ასეთები არიან კიდეც, მაგრამ ზოგადად რომ ვთქვათ არ არსებობს კაცი რომელსაც ერთხელ მაინც არ ეტიროს და ქალი რომელსაც მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება არ მიეღოს, არ ჩართულიყო რაიმე მნიშვნელოვან საქმეში, რასაც საკმაო ძალისხმვა ესაჭიროება. სინამდვილეში სიძლიერე და სისუსტე არ განსაზღვრავს შესაბამისად კაცურობას ან ქალურობას. სინამდვილეში კაცური ბუნება არის ბიძგის მიცემა, ინიციატივის გამოჩენა, მექანიზმის (ურთიერთობის) მოქმედებაში მოყვანა. კაცი ამ დროს თავისი სიცარიელიდან მოქმედებს. ქალი კი პირიქით სავსე და ქაოტურია, კაცისგან განსხვავებით ის სრულებით ირაციონალურია, ხშირად სწორედ ეს იწვევს მათ შორის უთანხმოებას – ის რაც კაცისთვის გაუგებარი და მიუწვდომელია ქალისთვის სრულებით გასაგები და ბუნებრივია. ქალი მიმღებია. ის იღებს კაცისგან ბიძგს და შემდეგ აღვივებს მას. სწორედ ეს ხდება სექსის დროსაც. კაცი ბიძგს აძლევს ქალს, ქალი კიო ღებულობს მას. ბოლოს მინდა გავიხსენო პედრო ალმოდოვარის ფილმი “კიკა,” სადაც მთავარი გმირი ქალია, რომელიც სუსტი მამაკაცების გარემოცვაში მოხვდა (როგორ მაგონებს ეს ქართველი ქალის დღევანდელ მდგომსრეობას…). ის ზრუნავს მათზე, ჩუქნის მათ სითბოს. მაგრამ საპასუხოდ გულგრილობას და უყურადღებულობას იღებს. თითქოს ყველაფერი ასეც უნდა იყოსო. ფილმის ფინალურ სცენაში კიკა მარტო მიდის გზაზე, თავის მამაკაცებისგან მიტოვებული, მას უცნობი უჩერებს და სთავაზობს მანქანაში ჩაჯდომას. კიკა თანხმდება. კაცი ეკითხება საით წავიდეთო. კიკა პასუხობს აქაურ გზებში ვერ ვერკვევიო. კაცი “ბასრდაჩოკიდან იღებს რუქას და ეუბნერბა, არაუშავს მე რუქა მაქვსო. “ძალიან კარგი,” ამბობს კიკა. “სწორედ ეს მჭიერდებოდა – კაცი რომელიც გზას მანახებდაო.” ეს სრულებუით ბუნებრივია, რათგან ქალს მართლაც სჭირდება ვიღაც ვინც “გზას ანახებს” და არ მისცემს საშუალებას დაიკარგოს საკუთარ ქაოსში.