Jisus Christ Superstar: გაცოხლებული და გაადამიანურებული რელიგია
საღამოს “პოპულში” მომიწია შესვლა. როგორც წესი სულ აქვთ ჩართული მუსიკა. ამჯერად ივონ ელiმენის (Yvonne Elliman) არია I Don’t Know How To Love Him უკრავდა როკ-ოპერა Jisus Christ Superstar-იდან. მოვედი სახლში და Youtube-ზე ჩავუჯექი მთლიანად ოპერას 🙂
ცნობილი რუსი მამაო ალექსანდრე მენი (о. Александр Мень) წერდა ერთერთ თავის წიგნში: “მკვდარია ის რელიგია რომელიც მხოლოდ ფორმას ეყრდნობა და არა შინაარსს.” ჩემი აზრით Jisus Christ Superstar სწორედ ქრისტიანობის შინაარს და მასთან დაკავშირებულ განცდებს გამოხატავს.
ვეცდები გამოვთქვა იმას რასაც ვგულისხმობ:
1. ოპერის უვერტიურა: თანამედროვეობის და ანტიკურობის ეფექტური სინთეზი. განსაკუთრებით ემოციურად მოქმედებს ჩემზე ავტობუსიდან ჯვრის გადმოზიდვის სცენა და ამ დროს შემოსული მუსიკალური თემა.
2. იუდას საოცრად ადამიანური განცდები. მას ეჭვი შეაქვს იესოში, მაგრამ ამავე დროს ჩანს რომ გულით სურს მასთან ყოფნა. სწორედ ეს მწვალებლობა და შინაგანი კონფლიქტი იქცცევა მისი ცოდვილობის და დემონურობის საფუძველი. ნეტავ რატომ აქვს ეშმაკს ორი რქა? და არა სამი, ოთხი ან ხუთი? იმიტომ რომ დემონურობა და ეშმაკისეულობა სწორედ გაორებულობიდან მომდინარეობს, როდესაც ადამიანი არც საკუთარ თავთან და არც გარშემომყოფებთან არაა გულწრფელი. ამაზე არიის ბოლოს იუდას სასოწარკვეთილი ძახილიც მოწმობს, როდესაც ის თხოვს იესოს დაუგდოს მას ყური და “გონს მოეგოს.”
3. ხალხის ბრბომ გაიგო რა რომ იესო თავს მეფედ და მესიად აცხადებს დასდევს მას და სთხოვს უფრო გაბედულ მოქმედებას, ეკითხება როდის დალაშქრავენ ისინი იერუსალიმს და დაამხობენ კეისრის რეჟიმს. იესო კი პასუხობს მათ: “რად დაეძებთ მომავალს და რად ხართ მოცულნი სისხლისღვრის ჟინით?” მარიამ მაგდალინელი ცდილობს დაამშვიდოს იგი. მაშინ იუდა, რომლსაც ოპერაში ცალსახად აქვს გამოყოფილი მაცდუნებელი ეშმაკის როლი, ეუბნება იესოს: “მიკვირს, რომ შენნაირმა კაცმა, ამგვარ ქალთან დაიჭირა საქმე.” იესო კი მტკიცედ პასუხობს: “ვინ ხარ შენ რომ ეს ქალი განიკითხო?”
4. მარიამ მაგდალინელი ფეხს ბანს იესოს. ამას სწორედ იმ ზრუნვით აკეთებს, რომელიც მხოლოდ ქალისთვისაა დამახასიათებელი. ეს წმინდა ქაკლურობაა, სწედარებით იმ ეშმაკეულთან და სექსუალურთან რომელსაც შემდგომში ფინალურ სცენაში ვიხილავთ. აქ კვლავ მაცდუნებელი ეშმაკი იუდას სახით იჭრება და გაკიცხავს იესოსა და მარიამს იმის გამო რომ ისინი აქ ფეხის ბანვით და ნელსაცხებლის ცხებით არიან დაკავებულნი, ხალხი კი შიმშილით კვდება. იესო კვლავ ღირსეულად პასუხობს და უწინასწარმეტყველებს, რომ ის ძალზე დათრგუნული იქნება როდესაც ის (იესო) ამ ქვეყანას დატოვებს. სწორედ ამგვარ სიმტკიცეში და შინაგან ერთიანობაშია იესოს, ისევე როგორც საერთოდ ქრისტიანთა, სულიერი ძალა. ფსიქოლოგიურად ის საკმაოდ აუთენტური და სრული პიროვნერბაა. ამიტომ შეუუძლია თავს უფლება მისცეს მეძავ ქალს დააბანინოს ფეხი. ეს მასში არანაირ ზედმეტ და ხელისშემშლელ აზრს და გრძნობას არ წარმოშობს. ის სრულებით ობიექტურად აფასებს რეალობას და არ ჰყვება თავის ვნებებს. ეს მას უბრალოდ არ ჭირდება.
5. ხალხი ადიდებს იესოს. ადიდებს მის სიძალიერეს. მაგრამ იესო ეუბნებათ მათ: “არ იცით თქვენ რა არის ძალა და რა არის ტანჯვა.” ის წინასწარმეტყველებს იერუსალიმის დანგრევას. აქვე დასძენს, რომ ხალხმაც იცის ეს სიმართლე მაგრამ თვალს ხუჭავს. მართლაც მხოლოდ ჭეშმარიტ მეომარს, როგორიც იესოა ძალუძს მწარე სიმართლისთვის თვალის გასწორება და ღვთის ნებისადმი მინდობა.
6. ტაძრის დარბევისა და კეთროვანთა კურნების სცენა. ტაზარი დგევანდელ ჩენს ყოფას გავს ძალიან. რასაც ხაზს სტრიპტიზორი ქალები და თანამედროვე ვალუტა (დოლარი და ა.შ.) ისვამს ხაზს.
კეთროვანთა კურნებისას კი იესო ადამიანურ სისუსტეს აჩენს. ერთისმხრივ მისთვის ნუგეშია ის რომ ამდენმა ადამიანმა იწამა მისი, მაგრამ მეორესმხრიბ, როგორც თავდაც ადამიანისთვის ძნელია ამდენის ატანა. ძალა და უნებურად მამა ფილარეტი გამხსენდა, 85 წელს გადაცილებული წმინდა მამა, რომელთანაც შაბათ კვირაობით ათეულობით ხალხი მიდის და ყველა ერთმანეთს თავზე ახტება. მამაოს კი ასაკისა და ავადმყოფობის გამო არ შეუძლია ერთბაშად ამდენის მიღება.
7. მარიამ მაგდალინელის (ივონ ელიმენი) საოცრად ქალური განცდები. აქ არის ქალური სიკეკლუცეც და სათნოებაც ერთდროულად. მეძავმა, რომელსაც არასდროს ყვარებია, პირველად იგრძნო სულიერი სიახლოვე და სიყვარული. ელიმენის შესანიშნავი ხმა ძალიან კარგად გადმოსცემს ყველა ამ, და არამხოლოდ ამ, ემოციას. ჩემი უსაყვარლესი არია ამ ოპერიდფან. სწორედ ის რომელიც “პოპულში” მოვისმინე. აღსანიშნჰავია რომ იგივეს მღერის იუდაც ბოლოს, თითმკვლელობის წინ. ოღონდ რამდენადმე გადასხვაფერებული ტექსტით, მამაკაცის პირიდან ასე რომ შეიძლება ითქვას ეს არის ღმერთის სიყვარულით დაზაფრული სულის სიმღერა. ძალიან მაღალფარდოვნად გამოვიდა მაგრამ.. 🙂
8. იუდას მიერ იესოს გაცვემის სცენა. საყურადღებოა როგორ აცდუნებენ მას ფარისევლები და მის ამპარტავნებაზე თამაშობენ. ბოლოს კი ქისას იატაკზე უგდებენ, საიდანაც მან თავისი ხელით უნდა აიღოს ის. ამითი თითქოს მოწმდება გადაწყვეტილების სიმტკიცვე. და მით უფრო მძიმე იქნება იუდას ბრალეულობის განცდა. რათგან მიხვდება რომ შეეძლო სხვანაირი გადაწყვეტილებაც მიიღო. არავინ არ აძალებდა მასს. ამგვარ განცდას ფსიქოლოგიაში ექზისტენციალურ ბრალს უწეოდებენ, როდესაც ადამიანზე ყველაფერი დამოკიდებული ის კი თავისი ნებით არასწორ არჩევანს აკეთებს. ღმერთი ყოველთვის ტოვებს არჩევან და არ გვზღუდავს ამაში. ამ სცენაში ეს გარემოება კიდევ ერთხელ ნათლად ჩანს.
იუდა აცნობიერებს რაც გააკეთა. ხვდება რომ ისტორიაში როგორც ღმერთის გამცემი შევა და რომ ასე უნდოდა ღმერთს, მაგრამ ამას ვერ იტანს და თავს იკლავს. მძიმეა როდესაც ყველაფერი შენს მხრებზე ეშვება.
10. იესოს ცათამაღლების სცენა. იუდა იმ ქვეყნადაც განსჯის იესოს და მოცულია ვნებით. გარშემო ვნებიან ქწალები ახვევია. ჯოჯოხეთიც ხომ ესაა და ცოდვაც მომაკვდინებელი ამიტომაა, ადამიანი იმდენად ეჯაჭვება გარემოს და თავის გრძნობებს, რომ ეს შემდეგ იმ ქვეყნადაც გასდევს მას და ის მუდმივად ამ განცდების ტყვეობაში რჩება. სწორედ ესაა ფსიქოთერაპიული ენით რომ ვთქვათ ნევროზი. ხოლო რა შეიძლება იქცეს ცოდვის და ტანჯვის საგნად? ის რაც განდევნილი და უარყოფილია. ის რაც არასწორად და ჭუჭყიანად მიიჩნევა. უფრო სწორედ ის რაც ჩვენი გონება ჭუჭყიანად და ამორალურად აქცევს. ყველაფერი ეს მართლაც ბინძურდება. ასეთი კი ჩვენს საზოგადოებაში სექსუალურობა და აგრესიაა. სწორედ ამგვარი დაყოფა და გაორება იქცევა ცოდვის სათავედ. იუდასთან მყოფი ეშხიანი ქალბატონების საპირისპიროდ, სამოთხეში სრულიად სათნო, სექსუალურობას და ვნებას მოკლებული ანგელოზები არიან. თუ არაა ვნება არც ცოდვაა, აღარც არაფერს არ ეჯაჭვები და ხარ სრულებით თავისუფალი!
გილოცავთ ნათლისღების ბრწყინვალე დღესასწაულს! 🙂